Jak pokazują dane statystyczne w Polsce w 2020 roku orzeczono 51,2 tys. rozwodów, natomiast rok wcześniej liczba wyniosła 65,4 tysięcy. W porównaniu do liczby zawieranych małżeństw liczba rozwodów wynosi około 30%. Decyzja o rozwodzie z całą pewnością nie należy do łatwych, jednakże często jest jedynym słusznym rozwiązaniem, na które decyduje się coraz większy odsetek społeczeństwa, stąd warto przybliżyć najważniejsze kwestie związane z postępowaniem rozwodowym. Poniższe opracowanie pozwoli na uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
- jakie są przesłanki orzeczenia rozwodu?
- kiedy orzeczenie rozwodu jest niemożliwe?
- z jakimi żądaniami można wyjść w pozwie rozwodowym?
Przesłanki pozwalające na orzeczenie rozwodu
Z żądaniem rozwodu może wystąpić każdy z małżonków. Do najczęstszych przyczyn rozwodu zalicza się: uzależnienie od alkoholu, zdrada małżeńska, narkomania, uzależnienie od środków psychoaktywnych, uzależnienie od gier, hazard, niegospodarność, niechęć do podjęcia zatrudnienia, niechęć do posiadania dzieci. Jednakże wystąpienie którejkolwiek z przyczyn nie jest równoznaczne z orzeczeniem rozwodu, którego zasadność badana jest dopiero na etapie postępowania sądowego.
Sąd orzeka rozwód, jeżeli zostaną spełnione równocześnie następujące przesłanki – nastąpi trwały oraz zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Z orzecznictwa sądów można wywnioskować, że trwały i zupełny rozkład pożycia rzadko jest konsekwencją jednorazowego zdarzenia, najczęściej do rozpadu małżeństwa dochodzi na skutek szeregu czynników, które wzajemnie na siebie zachodzą.
Zupełny rozkład pożycia wiąże się z ustaniem więzi fizycznej, duchowej oraz gospodarczej pomiędzy małżonkami. Konieczne jest więc ustanie wszystkich więzi jednocześnie, bowiem nie dojdzie do zupełnego rozkładu pożycia, jeżeli pomiędzy stronami ustaną uczucia a pozostałe dwie więzi pozostaną. Na uwagę zasługuje fakt, że rozwód może zostać orzeczony, jeżeli w minimalnym stopniu pomiędzy stronami pozostaje więź gospodarcza, co ma miejsce w przypadku dalszego wspólnego zamieszkiwania.
Przesłanki niedopuszczające do orzeczenia rozwodu
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym nie będzie możliwe orzeczenie rozwodu, jeżeli:
- wskutek rozwodu ucierpiałoby dobro wspólnych małoletnich dzieci;
- z innych względów rozwód byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
rozwodu żąda małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, natomiast drugi z małżonków na rozwód się nie godzi, a odmowa tej zgody nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Odnosząc się do powyższych przesłanek należy mieć na uwadze, że Sąd w trakcie postępowania rozwodowego bada czy orzeczenie rozwodu mogłoby być sprzeczne z dobrem wspólnych małoletnich dzieci. W tym celu, co do zasady, małoletnie dzieci kierowane są na badania przed Opiniodawczym Zespołem Specjalistów Sądowych, w skład, którego wchodzą specjaliści z zakresu psychologii, pedagogiki oraz psychiatrii. Na podstawie wydanej przez OZSS opinii, przesłuchania stron oraz innych dowodów przedłożonych przez strony, Sąd rozstrzyga czy rozwód nie będzie wiązał się z naruszeniem dobra dzieci.
Z praktycznego punktu widzenia istotne znaczenia ma trzecia przesłanka, która jest bardzo często niezasadnie wykorzystywana przez stronę pozwaną. Nie jest akceptowalne przyjęcie, że małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia nie może żądać rozwodu w sytuacji, gdy druga strona nie wyraża zgody na rozwiązanie małżeństwa tylko z czystej złośliwości. Takie zachowanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż prowadzi tylko do formalnego przedłużenia związku małżeńskiego, mimo że obie strony nie darzą się uczuciem. Powyższa kwestia wielokrotnie była podejmowana w orzecznictwie:
Wyrok Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 21.11.2002 r., w sprawie o sygn. akt III CKN 665/00 orzekł: Nie zasługuje na aprobatę odmowa zgody na rozwód, która służy tylko chęci zamanifestowania przewagi nad małżonkiem domagającym się orzeczenia rozwodu i przeszkodzeniu w ułożeniu sobie przez niego życia osobistego (art. 56 § 3 k.r.o.).
Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 22.08.2018 r., w sprawie o sygn. akt V ACa 589/17 wskazał: Sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest odmowa wyrażenia zgody na rozwód, w sytuacji, gdy między małżonkami nie istnieje żadna więź emocjonalna, jak też nie pozostają ze sobą od wielu lat w kontakcie, a jeden z małżonków dąży do sformalizowania kilkuletniego związku z inną osobą.
Jakie żądania można podnieść w pozwie rozwodowym?
Przygotowując się do rozwodu należy wcześniej podjąć decyzje jakie żądania mają być podniesione w pozwie. W praktyce rozwody można podzielić następująco:
- rozwód z orzeczeniem o winie i rozwód bez orzeczenia o winie,
- rozwód stron posiadających wspólne małoletnie dzieci i rozwód stron bezdzietnych/nieposiadających wspólnych małoletnich dzieci,
- rozwód z podziałem majątku oraz rozwód bez podziału majątku.
W zależności od rodzaju rozwodu warto wiedzieć z jakimi żądaniami można wystąpić przed sądem. Do najważniejszych kwestii rozstrzyganych przed sądem należy:
- wysokość świadczeń alimentacyjnych na małoletnie dzieci – przed konsultacją z radcą prawnym lub adwokatem należy wyliczyć jakie koszty ponoszone są w związku z utrzymaniem dziecka. Do kosztów wlicza się standardowo koszty wyżywienia, ubrania, środków higienicznych, przyborów i książek szkolnych, ale również proporcjonalnie ponoszone koszty mediów, dojazdów do szkoły, wizyt lekarskich i stomatologicznych, kieszonkowego, biletów do kina, teatru i innych obiektów kultury, korepetycji, dodatkowych zajęć, wycieczek szkolnych oraz wyjazdów wakacyjnych,
- wysokość świadczeń alimentacyjnych na rzecz byłego małżonka (jeżeli zostaną spełnione odpowiednie przesłanki w przypadku rozwodu z winą lub bez winy).W przypadku, gdy strona wychodzi z żądaniem rozwodu z orzeczeniem o winie i zakłada, że na skutek rozwiązania małżeństwa dojdzie do pogorszenia jej poziomu życia należy ustalić kwotę pozwalającą na zaspokojenie potrzeb na takim samym lub zbliżonym poziomie do stanu sprzed rozpadu pożycia małżeńskiego,
- władza rodzicielska – może być pełna lub ograniczona. Jedynie w uzasadnionych przypadkach Sąd może pozbawić rodzica władzy rodzicielskiej, jednakże należy mieć na uwadze, że pozbawienie władzy rodzicielskiej nie musi wiążąc się każdorazowo z niemożnością kontaktu oraz w żaden sposób nie wpływa na zasadność świadczeń alimentacyjnych na dzieci,
- kontakty z małoletnimi dziećmi – Sąd ustala częstotliwość kontaktów rodzica
z dzieckiem oraz miejsce spotkań, - miejsce zamieszkania małoletnich dzieci – Sąd ustala, przy którym z rodziców dzieci będą posiadać stałe miejsce zamieszkania,
- korzystanie ze wspólnego miejsca zamieszkania małżonków – w sytuacji, gdy strony po rozwodzie nadal będą mieszkać w tej samej nieruchomości, Sąd orzeka;w przedmiocie sposobu korzystania z niej przez każdą ze stron,
- podział majątku wspólnego –w praktyce co raz rzadziej w wyroku rozwodowym Sądy ustalają podział majątku wspólnego, ze względu na ekonomikę procesową zaleca się prowadzenie odrębnego postępowania w tym zakresie.
Decydując się na rozwód należy zastanowić się na swoimi oczekiwaniami i obiektywnie ocenić, czy są zasadne. Właśnie dlatego warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który przeanalizuje sytuacje i pomoże ocenić z jakimi żądaniami można wyjść w pozwie rozwodowym.