Prawo do korzystania z mieszkania małżonka na podstawie art. 281 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego
Kodeks rodzinny i opiekuńczy reguluje prawa i obowiązki małżonków, w tym gwarantuje ochronę potrzeb mieszkaniowych. Mówi o tym art. 281 k.r.o., zgodnie z którym jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego. W związku z tym z racji samego zawarcia małżeństwa współmałżonek uzyskuje własne prawo do zajmowanego mieszkania drugiego małżonka oraz przedmiotów urządzenia domowego, które to prawo ma charakter wyłącznie osobisty i polega na korzystaniu z mieszkania wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb rodziny.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 stycznia 2017r. o sygn. akt I ACa 571/16, wskazano, iż przepis art. 281 k.r.o. stanowi środek ochrony dla małżonka prawa do posiadania dachu nad głową w dotychczasowym miejscu realizacji tego prawa i jednocześnie stanowi swoistą zaporę przed dowolnymi i nieuczciwymi zachowaniami małżonka mającego prawo do lokalu, który utrzymując jedynie formalnie dotychczasowy związek małżeński chce jednocześnie w pełni korzystać z prawa własności nie bacząc na prawa i potrzeby swego współmałżonka.
Czy jest możliwe umowne wyłączenie czy też ograniczenie uprawnień przysługujących każdemu małżonkowi na podstawie art. 281 k.r.o.?
Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, oznacza to, iż niedopuszczalne jest zatem umowne wyłączenie czy też ograniczenie uprawnień przysługujących każdemu małżonkowi na podstawie art. 281 k.r.o. Ponadto przedmiotowy przepis ma zastosowanie niezależnie od daty zawarcia małżeństwa i bez względu na ustrój majątkowy małżonków.
Czy zmiana ustroju majątkowego małżonków ma wpływ na uprawnienie wynikające z art. 281 k.r.o.?
Nie, zmiana w trakcie małżeństwa ustroju majątkowego w formie zawartej przez małżonków umowy nie powinna niczego zmieniać w zakresie praw i obowiązków małżonków, wynikających z art. 23, 27 i 281 k.r.o. Zmiana ustroju majątkowego – ze wspólności ustawowej na rozdzielność majątkową – nie może być przyjmowana jako zerwanie więzi gospodarczej.
Czy małżonek korzystający z ochrony z art. 281 k.r.o. ma również tytuł prawny do mieszkania lub może takim mieszkaniem rozporządzać?
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 kwietnia 2022r. o sygn. II OSK 1015/19, na podstawie art. 281 k.r.o. małżonkowi przysługuje prawo do korzystania z mieszkania, a nie tytuł prawny do mieszkania. Jak wskazano w piśmiennictwie, art. 281 przyznaje jednemu z małżonków, któremu nie przysługuje prawo do mieszkania, roszczenie do drugiego z nich, któremu prawo takie przysługuje, o dopuszczenie go do korzystania z mieszkania. Uprawnienie małżonka wynikające z art. 281 nie ogranicza natomiast małżonka, któremu przysługuje prawo do mieszkania służącego lub mogącego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych rodziny, do rozporządzenia tym prawem. W szczególności rozporządzenie takie nie wymaga zgody drugiego z małżonków.
Czy fakt posiadania kilku mieszkań ma wpływ na uprawnienie wynikające z art. 281 k.r.o.?
Nie, ponieważ bez znaczenia dla tego uprawnienia pozostaje możliwa wielość mieszkań będących odrębną własnością każdego z małżonków, bowiem prawo podmiotowe wynikające z art. 281 k.r.o. uprawniające do korzystania z mieszkania będące odrębną własnością drugiego małżonka odnosi się do takiego lokalu, który służy rodzinie do zaspokajania jej potrzeb mieszkaniowych.
Kiedy małżonek traci uprawnienie wynikające z art. 281 k.r.o.?
Małżonek korzystający z prawa podmiotowego w oparciu o art. 281 k.r.o. traci to uprawnienie, jeżeli:
- ustanie stosunek małżeństwa na skutek śmierci małżonka,
- dojdzie do rozwiązania małżeństwa przez rozwód,
- zostanie przez sąd orzeczona separacja,
małżonek realizujący swoje uprawnienie, trwale zaprzestanie korzystać z takiego mieszkania w celu zaspokajania potrzeb rodziny.
Warto także wskazać, iż bez wpływu na uprawnienie ustanowione na podstawie art. 281 k.r.o. na rzecz małżonka niedysponującego tytułem prawnym do lokalu pozostaje naganne zachowanie drugiego małżonka (mającego prawo do lokalu), który w trakcie trwania związku małżeńskiego porzuca czasowo wspólne lokum czy trwale zmienia miejsce swego zamieszkania (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 stycznia 2017r. o sygn. akt I ACa 571/16).
Jeśli potrzebujesz porady prawnej w swojej sprawie to zapraszamy do kontaktu z kancelarią kontakt@radcaprawnygdansk.com.pl lub za pomocą formularza kontaktowego.
Uwaga:Powyższe informacje stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji; i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania artykułu może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych. W przypadku wątpliwości zapraszam do bezpośredniego kontaktu z kancelarią.